پلاسمای غنی از پلاکت (PRP)

افرادی که قصد کاشت مو دارند، احتمالا قبل از هرچیزی در مورد این موضوع به جستجو در اینترنت می پردازند. جستجوی وب در مورد “کاشت  مو” و اصطلاحات مرتبط با آن ممکن است اشاراتی به “پلاسمای غنی از پلاکت” یا PRP داشته باشد، که به عنوان روشی برای تقویت و تسریع رشد مو بعد از کاشت مو شناخته می شود. طبق آزمایشات انجام شده؛ از PRP می‌توان در پزشکی ورزشی به‌منظور تسریع فرایند بهبودی بعد از آسیب استفاده کرد.

نحوه‌ی استفاده از PRP در پیوند مو به چه شکلی است؟ هدف ازآن چیست؟ آیا پی‌آرپی واقعاً در بهبود و تقویت رشد مو بعد از جراحی کاشت مو نقش دارد؟

امروزه کاشت مو ممکن است در یک جلسه ” کاشت وسیع”  یا در چندین جلسه طی چند هفته یا چند ماه انجام شود. در جلسه‌ی کاشت وسیع تمامی مراحل کاشت فقط در یک جلسه انجام می‌پذیرد – برداشتن فولیکول‌های مو از منطقه‌ی دهنده (بانک مو) از پوست پشت سر بیمار و قرار دادن فولیکول‌های برداشته شده در منطقه مورد نیاز. این مراحل همگی در یک جلسه و تنها چند ساعت انجام می‌شود. کاشت مویی که به‌صورت چندین جلسه‌ای صورت می‌پذیرد ممکن است براساس خواسته‌های خود زیباجو وعواملی مانند شرایط پزشکی انتخاب بهتری برای برخی از بیماران باشد.

طی ٣ تا ۶ ماه بعد از پیوند، بیشتر فولیکول‌های پیوند شده در محل جدید خود رشد می‌کنند اما در این بین ممکن است پیوند برخی از فولیکول‌ها موفقیت‌آمیز نباشد و رشد نکنند.

جستجوی راهی برای افزایش بقای فولیکول‌های موهای پیوند یافته و تسریع بهبودی با حداقل زخم بعد از پیوند، منجر به آزمودن PRP شد. در حال حاضر مقالات و پژوهش‌های موفق بسیاری در مورد استفاده از PRP در پزشکی ورزشی، جراحی ارتوپدی، جراحی دندان و تعداد دیگری از تخصص‌های پزشکی و جراحی برای بهبود و ترمیم بافت بعد از عمل‌های جراحی یا آسیب‌دیدگی وجود دارد.

قبل از اینکه به بحث در مورد پی‌آرپی بپردازیم بهتر است که توضیح مختصری در مورد پلاکت‌ها داشته باشیم.

پلاکت‌ها چه هستند؟

پلاکت‌ها وهمچنین گلبول‌های قرمز و سفید جزء ترکیبات بیولوژیکی (زنده) خون هستند. برخلاف گلبول‌های قرمز و سفید، پلاکت‌ها هسته ندارند و از این رو صحیح نیست که آ‌ن‌ها را “سلول” بنامیم. آن‌ها قدری کوچکتر از گلبول‌های قرمز و سفید هستند.

احتمالاً پلاکت‌ها بیشتر به‌عنوان اجزاء سیستم انعقادی شناخته می‌شوند. هنگامی که آسیب یا صدمه‌ای یک رگ خونی را پاره می‌‍کند و منجر به خونریزی می‌شود، پلاکت‌ها به‌سرعت فعال شده و با تشکیل لخته‌ای که جریان خون را بند می‌آورد جلوی خونریزی را می‌گیرند. پلاکت‌ها از این طریق در تشکیل لخته نقش دارند :١) مشارکت در رهاسازی آّبشاری از عوامل شیمیایی که برای فرایند تشکیل لخته ضروری هستند، و ٢)  تغییر در شکل و چسبیدن به یکدیگر برای بستن محل خونریزی با ایجاد یک سد فیزیکی در مقابل جریان خون. این سد فیزیکی ازپلاکت‌های به هم چسبیده و رشته‌های الیاف هموستاز (خون ایستی) به نام فیبرین تشکیل شده است.

امّا پلاکت‌ها چیزی فراتر از پاسخ‌دهندگان خط اول در معرض آسیب خونریزی هستند. هر پلاکت همچنین یک مخزن بیوشیمیایی از مولکول‌های تنظیم کننده، مولکول‌های علامت‌‌دهنده و مولکول‌های عامل رشد است که در ترمیم و بهبود بافت و همچنین واکنش سریع به آسیب‌ها مشارکت می‌کند. مولکول‌های عامل رشد مرتبط با پلاکت‌ها عبارتند از:

• عامل رشد مشتق از پلاکت (PDGF) – که رشد رگ‌های خونی، تکثیر سلولی، و تشکیل پوست را تقویت می‌کند.
• عامل-رشد-بتاءِ انتقال‌دهنده (TGF-b)- باعث رشد ماتریس بین سلول‌ها و متابولیسم استخوان می‌شود.
• عامل رشد اندوتلیال عروقی – (VEGF) تشکیل عروق خونی را تقویت می‌کند.
• فاکتور رشد اپیدرمال (EGF) – رشد وتمایز سلول‌ها، تشکیل عروق خونی، تشکیل کلاژن را تقویت می‌کند.
• فاکتور رشد فیبروبلاست (FGF-٢) باعث رشد سلول‌های تخصصی و تشکیل عروق خونی می‌شود.
• فاکتور رشد شبه انسولین (IGF) تنظیم کننده فیزیولوژی طبیعی تقریباً در هر نوع سلول موجود بدن.

تمامی این عوامل رشد، فرآیندهای فیزیولوژیکی را که در بهبود و ترمیم بافت پس از آسیب نقش دارند را ایجاد وافزایش می‌دهند. عوامل رشد همچنین در فرآیندهای فیزیولوژیکی معمول مانند تشکیل رگ‌های خونی نقش دارند.

دلیل اصلی استفاده از PRP در جراحی، افزایش مصنوعی تعداد پلاکت‌ها در یک منطقه است بطوریکه می‌توان از این عوامل رشد ذخیره شده در پلاکت‌ها در بازسازی، ترمیم و تقویت بافت استفاده کرد.

PRP چیست؟

PRP پلاسمای خونی است که حاوی غلظت پلاکت‌ها چندین برابر بیشتر از خون معمولی است. PRP اتولوگ است، به این معنی که از بدن خود بیمار تهیه می‌شود. این مشابه روشی است که بیمار قبل از عمل جراحی خون خود را اهدا می‌کند، و در صورت نیاز به انتقال خون، بجای استفاده از بانک خون بیمارستان از خون خود بیمار استفاده می‌شود. مثال دیگر برداشتن و پیوند پوست خود بیمار برای یک عمل جراحی پلاستیکی است. از آنجا که PRP اتولوگ است، هیچ‌گونه پتانسیلی برای ایجاد واکنش ایمونولوژیک خارجی را ندارد. PRP از لحاظ ایمونولوژیک (ایمن‌شناختی) خنثی است.

PRP در پزشکی ورزشی

PRP به دلیل استفاده از آن در درمان آسیب‌های عضلانی، استخوانی ومفصل ورزشکاران حرفه‌ای و باسابقه، در پزشکی ورزشی توجه روزافزونی را به خود جلب کرده است. ستارگان ورزشی که با روش PRP تحت درمان قرار گرفته‌اند عبارتند از:Hines Ward ،Takashi Saito از آمریکا و Jose Reyes از نیویورک. در هریک از این ورزشکاران، PRP با بهبود سریع آسیب‌ها بدون نیاز به جراحی شناخته می‌شود.

از منظر تاریخیPRP

فناوری‌های تولید پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) و استفاده از آن برای تقویت و بهبود آسیب دیدگی بافت‌ها بیش از ٣۰ سال است که شناخته شده است. در اکثر این مدت، استفاده از PRP فقط در بیمارانی که جراحی شده و در بیمارستان بستری شده بودند انجام می‌شد ولی استفاده از PRP به دلیل وجود مشکلات فنی‌ای که در تولید و آماده‌سازی داشته، محدود بود.

پیشرفت‌های تکنولوژی باعث شد که آماده‌سازی PRP سریعتر و موثرتر واقع شود و افزایش استفاده از PRP در تخصص‌های جراحی شروع شود. جراحی ترمیم مو نیز یکی از حوزه‌هایی بود که با پیشرفت تکنولوژی استفاده از PRP در آن آغاز گردید.

چگونه ساخته می شود؟ PRP

پلاکت‌های PRP از خون خود شخص گرفته می‌شود:

خون مانند هر روش آزمایشگاهی دیگری با استفاده از سرنگ از بازوی شخص گرفته می‌شود.

لوله‌های حاوی خون گرفته شده در سانتریفیوژ قرار می‌گیرند و برای مدت زمان مشخصی می‌چرخند.

سانتریفیوژ گلبول‌های قرمز و سفید و پلاکت‌ها را چرخانده و آن‌ها را در سطوح مختلف در لوله متمرکز می‌کند. پلاسمای خونی که غنی از پلاکت است از سطح مربوطه‌اش کشیده می‌شود. پلاسما که تحت عنوان پلاسمای غنی از پلاکت یا پی‌آرپی شناخته می‌شد نسبت به پلاسمای طبیعی حاوی ۴ تا ٨ برابر پلاکت در هرسانتیمتر مکعب است. با کمی تمهیدات اضافی، PRP آماده استفاده می‌باشد.

پی‌آر‌پی در کاشت مو

قابلیت استفاده از PRP برای بهبود و تسریع رشد مو بعد از کاشت مو در چهار برنامه‌ی کاربردی‌محور متمرکز می‌شود:

• حفظ و تقویت قابلیت زنده ماندن حین و بعد از کاشت مو
• برای تقویت، بهبود و تسریع ترمیم بافت‌ها بعد از کاشت مو
• برای بیدارسازی مجدد فولیکول موهای خفته و تحریک رشد موهای جدید
• برای حفظ و بهسازی بقا و قابلیت زنده ماندن فولیکول مو

بین مدت زمانی که فولیکول‌های مو از قسمت دهنده‌ی پوست سر برداشته شده و به ناحیه گیرنده پیوند زده می‌شوند، این فولیکول‌های مو به دلایل مختلفی آسیب می‌بینند:

• کمبود رطوبت: اگر فولیکولهای اهدا شده حین برداشت و پیوند به اندازه کافی مرطوب نشوند.
• کمبود اکسیژن و مواد مغذی به دلیل خارج شدن از جریان خون در مدت زمان برداشت تا کاشت مو.
• تغییرات دما و اسید/قلیایی در محیط فولیکول
• آسیب‌های عروقی وقتی که فولیکول‌های اهدایی شده به مناطق گیرنده پیوند داده می‌شود و باید مجدداً خون رسانی شود.

یک روش متداول برای حفظ قابلیت زنده ماندن فولیکول موهای برداشته شده در طی دوره‌ی انتقال، نگه داشتن آن‌ها در محلولی است که محیط مناسب با دمای مناسب، تعادل شیمیایی و تأمین مواد مغذی را فراهم کند. تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که که افزودن PRP به محلول نگه دارنده، زنده ماندن فولیکول را در طی و بعد از کاشت مو بهبود می‌بخشد، بهبود بافتِ پس از پیوند را تقویت می‌کند و رشد مو را در فولیکول‌های پیوند شده تقویت می‌کند. رویکردی که برخی محققان از آن حمایت می‌کنند، قرار دادن فولیکول موهای اهدا شده در PRP آماده شده درست قبل از پیوند است.

محققان گزارش کرده اند که PRP به دلیل اثر عوامل رشد پلاکتی بر روی سلول‌های بنیادی فولیکول مو باعث رشد مو از فولیکول‌ها می‌شود. عامل‌های رشد پلاکت باعث می‌شوند سلول‌های بنیادی فولیکول از حالت خفته و غیرفعال به حالت فعال و بیدار تغییر یابند که روند تولید مو را شروع می‌کند.

تقویت، بهبود و ترمیم بافت

طی روند ترمیم بافت و بهبودی بعد از جراحی، عوامل رشدی که در پلاکت‌ها ذخیره شده‌اند در منطقه آسیب دیده آزاد می شوند و باعث ترمیم و بهبود بافت‌ها می‌شوند. عوامل رشد فردی مانند PDGF برای ترمیم زخم در بیماران بستری شده جراحی توسط جراحان در بیمارستان مورد استفاده قرار می‌گیرد. دلیل استفاده از PRP در کاشت موی سرپایی استفاده از مجموعه کاملی از عوامل رشد مرتبط با پلاکت در جهت بهبود و به حداقل رساندن تشکیل زخم وهمچنین برای افزایش حداکثر رشد مو در فولیکول‌های پیوند شده است.

برای رویش مجدد فولیکول موی خفته

محققان پس از توجه به افزایش رشد موهای پیوند شده پس از استفاده از PRP، مطالعاتی درباره افزایش اثربخشی PRP بر روی فولیکول موهای خفته که پیوند نشده‌اند انجام دادند. این تحقیق این فرضیه را مطرح کرد که عوامل رشد پلاکت‌ها می‌توانند فولیکول‌های خفته مو را بیدار و تولید موهای جدید را آغاز کنند. پس از آسیب کوچک روی پوست سر برای تحریک پلاکت‌ها پی‌آر‌پی درمحل مورد نظر تزریق گردید. با این کار رشد و قطرمو طی چهار ماه آینده افزایش یافت و ریزش مو قطع گردید.

ایمنی، عوارض، و موارد منع استفاده از پی آرپی

PRP از نظر ایمونولوژیک خنثی است و هیچ خطری مثل آلرژی و حساسیت شدید را ندارد.

تکنیک استریل باید در هر مرحله از تهیه و استعمال PRP رعایت شود. تکنیک استریل به خصوص در بیمارانی که مستعد عفونت هستند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

یک دوره‌ی کوتاهی ممکن است که بیمار پس از تزیق ژل PRP، دچار التهاب در ناحیه زخم شود.

برخی از شرایط پزشکی ممکن است که استفاده از پی‌آر‌پی را منع کند. بسیاری از این موارد منع مصرف مطلق نیستند زیرا شرایط از بیماری به بیمار دیگر متفاوت است. بهتر است که در صورت استفاده از PRP سوال را با پزشک متخصص ترمیم مو مطرح کنید.